سرویس ایران جوان آنلاین: اکثر استان‌های ایران از توان بسیار زیادی جهت اجرای طرح‌های آبخیزداری برخوردار می‌باشد. با توجه به حجم زیاد گستره سرزمین و کمبود اعتبارات دولتی، مشارکت مردم هم در چنین پروژه‌هایی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. اما نکته‌ای که در بحث آبخیزداری بسیار مورد توجه است اینکه این گونه طرح‌ها باید در مناطقی اجرایی شوند که بارش‌هایی را در طول سال شاهد هستند و می‌توان با مدیریت این نزولات آسمانی بسیاری از مشکلات منطقه را در بحث کم آبی رفع کرد. بر همین اساس باید گفت: در حالی‌که در برخی نقاط کشور در سه ماهه پاییز امسال حتی یک قطره باران هم نباریده، در برخی نقاط کشور بیش از ۵۰۰ میلی‌متر بارش ثبت شده و در نقطه‌ای از ایران نیز با ثبت حدود ۹۰۰ میلی‌متر بارش، یک رکورد کم‌نظیر در میزان بارش‌ها ثبت و پرچم این منطقه بالا رفته است.
بر اساس آمار رسمی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت مدیریت منابع آب ایران، از ابتدای سال آبی جاری یعنی از مهرماه ۹۷ تا پایان آذرماه، در مجموع ۱/ ۹۲ میلی‌متر بارش در ایران به ثبت رسیده و این میزان بارش، پاییزی پرباران را برای کشور رقم زده است. این پاییز پرباران در حالی جای خود را به زمستان سپرد که برخی نقاط کشور هنوز هیچ بارشی در سال آبی جاری نداشته‌اند و در واقع پاییز امسال حتی یک قطره باران در این مناطق نباریده است. از جمله این نقاط می‌توان به ایستگاه باران‌سنجی «تصفیه خانه زاهدان» در استان سیستان و بلوچستان، ایستگاه باران‌سنجی «رحمت آباد - ریگان» در استان کرمان و ایستگاه باران‌سنجی «محوطه امور آب چابهار» باز هم در استان سیستان و بلوچستان اشاره کرد. از سوی دیگر برخی نقاط کشور بارش‌هایی بیش از ۵۰۰ میلی‌متر را در پاییز داشته‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به ایستگاه باران‌سنجی «تله زنگ» در استان خوزستان اشاره کرد.
اما اگر بخواهیم از رکورد‌ها هم حرف بزنیم باید به شمال کشور برویم. پربارش‌ترین نقطه ایران «رامسر - صفارود» در استان مازندران است که با ثبت بارش ۹۰۰ میلی‌متر بارش در سه ماهه پاییز امسال، یک رکورد کم‌نظیر در میزان بارش‌ها به نام خود ثبت کرده است.
با این تفاسیر وقتی بحث آبخیزداری مشارکت مردم در اجرای طرح‌ها را پیش می‌کشیم به دیوار سختی به نام «بخش دولتی» بر می‌خوریم. یعنی وجه غالب برنامه‌ریزی توسعه روستایی از طریق برنامه ریزی‌های از بالا به پایین، توسط بخش دولتی صورت می‌گیرد که موجب کنار ماندن اکثریت غالب مردم از جریان توسعه و عقیم ماندن توانمندی آنان شده است؛ لذا با توجه به استعداد‌های مناسب محیطی کشور در اجرای طرح‌های آبخیزداری ضرورت بهبود و تجربه روش‌های جدید در امر برنامه‌ریزی به ویژه در روش‌های اجرای پروژه‌های آبخیزداری با مشارکت مردم وجود دارد. به هرحال چه با حضور مردم و چه اجرای طرح‌ها براساس دستور و نگاه از بالا به پایین، عملیاتی کردن طرح‌های آبخیزداری از جمله عوامل مهم در بهبود روند ذخیره‌سازی آب‌های سطحی و زیرزمینی و کاهش مشکلات و حوادثی نظیر سیل به شمار می‌رود که در دهه‌های گذشته توجه زیادی به آن نشده است.
با اینکه طی سال‌های اخیر، طرح‌های آبخیزداری در ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی در سطح کشور در قالب طرح‌های برنامه پنجم توسعه به اجرا درآمده، اما همچنان با اهداف تعیین شده فاصله زیادی وجود دارد. تاریخ نشان می‌دهد که آبخیزداری در ایران سابقه‌ای ۸۰۰ ساله دارد ولی آبخیزداری نوین و علمی در نیم قرن گذشته در کشور راه‌اندازی شده که این امر نشان دهنده سابقه طولانی توجه مردم ایران به حفاظت از آب و خاک دارد. حال اگر بپذیریم که مردم از ۸۰۰ سال پیش تکلیف خود را در رابطه با آبخیزداری و نحوه اجرای آن خوب می‌دانستند، پس باید تمام اشکالات و کم کاری‌ها و نواقص را به گردن دولتمردانی انداخت که نه خود سواد کار را دارند و نه از تجربه مردم و گذشتگان استفاده می‌کنند. در یک کلام باید گفت: تا زمانی که دولت بخواهد نگاه از بالا به پایین داشته باشد و فکر کند که طرح‌های آبخیزداری بدون حضور مردم و فقط با دستور و بخشنامه و ابلاغ به نتیجه خواهد رسید، زهی خیال باطل.
